Geniz Akıntısı
Burnunuz ve boğazınızdaki salgı bezleri her gün mukus üretir (günde 1-2 litre). Mukus, burun zarlarını ıslatır ve temizler, havayı nemlendirir, yabancı partikülleri tutulmasını ve temizlenmesini sağlar, enfeksiyonlar ile savaşır. Normalde farkında olmadan her yutkunmamızda yuttuğumuz mukus salgısı boğazda birikme ve akma hissi yaratırsa bu duruma ‘geniz akıntısı’ denir. Bu his çok yoğun salgı durumlarında veya yutkunma bozukluklarında da görülebilir.
Geniz Akıntısının Nedenleri Nelerdir?
Şeffaf akıntılar:
Artmış su gibi şeffaf akıntılar nezle, grip, alerjiler, soğuk havalar, parlak ışıklar, belli yiyecekler (özellikle ekşi, baharatlı), gebelik ve hormonal değişiklikler, belli ilaçlardan (doğum kontrol hapları, tansiyon ilaçları) kaynaklanabilir. Burun içindeki kemik-kıkırdak eğrilikleri gibi yapısal bozukluklar da artmış akıntıların nedenidir.
Yoğun akıntılar:
Özellikle kış aylarında artmış yoğun akıntıların nedeni ev ve işyerlerindeki ısıtma sistemlerine bağlı havadaki kuruluklardır. Burun ve sinüs iltihapları, alerjiler, süt ürünleri de artmış yoğun akıntı nedenidir. Sıvı ve şeffaf akıntıların sarı-yeşil renkli yoğun akıntılara dönüşmesi gelişmekte olan bakteriyel sinüs iltihabını gösterir. Özellikle çocuklardaki tek taraflı yoğun akıntılar yabancı cisim kaynaklı olabilir (fasulye, kağıt parçaları, oyuncak parçaları gibi).
Yutma nasıl etkilenir?
Yutma bozuklukları, yutulan katı veya sıvı besinlerin boğazda birikimine neden olarak geniz akıntısı hissi yaratabilir. Ağız, boğaz ve yemek borusu sinir ve kaslarının birbiriyle uyumlu çalışmadığı durumlarda gırtlaktan nefes borusuna besin kaçışı olabilir. Bu da ses bozuklukları, sık boğaz temizleme ihtiyacı ve öksürüğe neden olabilir. Yaşlı kimselerde yutma kaslarındaki koordinasyon zayıfladığı için bu tür problemlere sık rastlanır.
Sinirli ve stresli durumlar boğazda süreğen bir yabancı cisim hissi yaratabilir. Sık boğaz temizleme alışkanlığı da boğaz bölgesini tahriş ederek durumu kötüleştirir.
Boğaz reflüleri mide içeriğinin yemek borusunu geçerek boğazda meydana getirdiği tahriş ile yabancı cisim hissi, boğaz temizleme ihtiyacı, göğüste yanma, öksük, ses bozuklukları gibi birçok şikayete neden olur ve geniz akıntısıyla karışabilir.
Geniz akıntısı nasıl tedavi edilir?
Doğru bir teşhis ayrıntılı hikaye, kulak burun ve boğaz bölgesinin endoskopik muayenesi, gerekli durumlarda görüntüleme yöntemleri ve laboratuar testleri ile konulabilir. Tedavi nedene bağlı olarak değişir:
Bakteriyel enfeksiyonlarda antibiyotik tedavileri kullanılır. Özellikle kronik sinüzitlerde geçici rahatlama sağlar. Kalıcı tedavi için sinüs cerrahisi gerekebilir.
Alerjiler mümkün olduğu kadar, alerjiye neden olan maddelerden uzaklaşmakla kontrol altına alınmalıdır. Antihistaminikler, dekonjestanlar, burun spreyleri, kortizonlar kullanılabilir. İmmunoterapi (alerji tedavisi)aşılar veya dilaltı damlalar şeklinde uygulanabilir. Özellikle bazı eski kuşak antihistaminkler salgıları koyulaştırabilir. Yeni kuşak antihistaminiklerde bu etki ve diğer yan etkiler daha azdır. Dekonjestanlar kan basıncını artırabilirler o yüzden hipertansiyonlu hastalara verilmemeli veya dikkatli verilmelidir. Kortizonlu spreyler güvenle kullanılabilen yan etki profili oldukça düşük ilaçlardır. Sistemik kortizonlar kısa süreli ve dikkat edilerek kullanılmalıdır.
Eğer varsa boğaz reflülerinde yatak başının yükseltilmesi, yatma saatinin en az 3 saat öncesinden daha sonra yiyip içilmemesi, alkol ve kafeinden uzak durulması gibi gündelik önlemler uygulanmalıdır. Reflüye yönelik ilaçlar da gerekli görülürse kullanılabilir.
Geniz akıntısına neden olan faktör bulunamamış ise mukus akışını kolaylaştırıcı genel önlemler alınmalıdır. Birçok kişide özellikle de yaşlı hastalarda gündelik sıvı alımı yetersizliği önemli bir konudur ve mukus akışkanlığının artırılması açısından sıvı tüketimi artırılmalıdır. Daha fazla su içilmesi, kafein alımının ve diüretik kullanımının azaltılması faydalı olacaktır. Balgam sökücü ilaçlar mukus akışkanlığını artıran ilaçlardır. Okyanus suyu, serum fizyolojik veya tuzlu-bikarbonatlı solüsyonlar ile burun yıkaması da geniz akıntısının rahatlamasına fayda gösterecektir.
Sinüs kaynaklı durumlar:
Sinüsler kafa kemiğinin içindeki hava dolu boşluklardır. Küçük delikler vasıtası ile burun içine açılırlar. Bu açıklıklarda nezle, grip veya alerji gibi nedenler ile tıkanıklıklar oluşursa sinüs enfeksiyonları oluşur.10 günü geçen grip durumları akut sinüzite dönüşümü gösterebilir. Bu durum geniz akıntısını artırır. Sinüs enfeksiyonu durumlarında antibiyotik kullanımı gerekebilir.
Sinüs açıklıklarının daha uzun süreli tıkanıklığı sinüs duvarlarındaki şişlikleri de artırarak kronik sinüzit dediğimiz daha süreğen iltihap durumlarına neden olur. Kronik sinüzitle birlikte polip denilen durumlar oluşur. Bunlar çok uzun süreli rahatsız edici geniz akıntısı nedenleridir. İlaç tedavileri uygulanmalıdır. İlaç tedavisinin yeterli olmadığı durumlarda cerrahi seçenekler göz önünde bulundurulmalıdır.
